iporta.gr

Οι ξαπλώστρες και η Ιστορία, Του Ηλία Καραβόλια

Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical  Anthropology.

Πρόκειται για ηδονοδύνη (jouissance όπως έλεγε ο Lacan). Mια ψυχαναγκαστική χαρμολύπη. Μια απόλαυση ενός συμπτώματος της εποχής.

Ενώ στις ξαπλώστρες σβήνει κάθε άγχος, κάθε ταξική ανισότητα, κάθε διαφορά στα ψηφία των τραπεζικών λογαριασμών, στα εισοδήματα, ενώ έστω και για λίγο ξεχνούν (σχεδόν όλοι) τα χρέη τους ή τα φέσια των πελατών, ενώ οι ιδεολογίες και οι πολιτικές προτιμήσεις ρεμβάζουν κάτω από τον ίδιο ήλιο που εξισώνει τα υποκείμενα, το smartphone δεν φεύγει από τα χέρια.

Θέλεις να δεις τις ζωές των άλλων, μήπως και μάθεις το γιατί των αμέτρητων θανάτων που σε περικυκλώνουν, και πέφτεις στην παγίδα να ενημερώνεσαι ( ενώ δεν το επιθυμείς ίσως) για τα μελλούμενα.

Στη μεγαλύτερη πλέον εφημερίδα του κόσμου (facebook) όλο και κάποιος σε προειδοποιεί : πανάκριβο το ρεύμα τον Σεπτέμβρη, οι υποκλοπές έχουν ουρά, συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, ακραία κλιματικά φαινόμενα σχεδόν παντού.

Το δικαίωμα στην αποσύνδεση από το δυστοπικό μέλλον έχει χαθεί. Η υποχρέωση να κερδίσεις ελεύθερο και ανέμελο χρόνο έχει εκχωρηθεί στο σκρολάρισμα και στις οθόνες.

Ζούμε ”τα χρόνια της μεγάλης ματαιότητας” γράφει στις Νησίδες ο Θ. Τσαλαπάτης που εύστοχα αναρωτιέται : τι γίνεται ο κόσμος όταν του προσθέσεις τον περιορισμό του χρόνου ;

Η αλήθεια είναι ότι αν δεν επισκέπτεσαι συχνά τις έννοιες η σκέψη και η αμφιβολία που γεννούν οι λέξεις και οι εικόνες στο κινητό κάνουν δύσκολη την ερμηνεία του κόσμου.

Αναπαρίσταται το Εγώ σε μια δυνητική συνύπαρξη με τον κόσμο, σε ένα ποθούμενο αλλά φαντασιακό Εμείς, οπότε και γεννιέται εσωτερική παρηγοριά, βολική ανακούφιση: ”αφού κάτι θα συμβεί για όλους, θα το αντέξω και εγώ”.

Η συμμετοχή στον κόσμο, η πρόσβαση στο κοινωνικό, είναι αλήθεια ότι εκδημοκρατίστηκε με το smartphone. Οι πάντες τρέφονται συναισθηματικά από τις διαδράσεις. Νιώθουν μέσα στο γίγνεσθαι. Οι στιγμές της ιστορίας γίνονται κτήματα της καθημερινότητας.

”Δεν φτιάχνει ο άνθρωπος την κοινωνία, η κοινωνία φτιάχνει τον άνθρωπο” έλεγε ο Bonald λίγο πριν την Γαλλική Επανάσταση. Εδώ όμως συμβαίνει να παίζεται μια παγκόσμια θεατρική παράσταση (με τις μάζες μάλλον ως κομπάρσους): ”κοινωνία εναντίον λαού”.

Για πολλούς στοχαστές η παράσταση είναι ”αγορές εναντίον κοινωνίας”. Για τους μαρξίζοντες το αιώνιο έργο είναι ”κεφάλαιο εναντίον εργασίας”. Πάντως η παράσταση είναι καθημερινή, παίζουν δωρεάν οι πάντες ενώ ταυτόχρονα είναι οι ίδιοι και θεατές.

Η σκηνογραφία όμως έχει πάντα σπόνσορες και ωφελούμενους. Έχει αθέατους σκηνοθέτες και σεναριογράφους. Δεν χρειάζονται να υφανθούν θεωρίες συνωμοσίας.

Άλλωστε καθώς σκρολάρεις, πχ. πριν κολυμπήσεις, το κακό ξορκίζεται επειδή κυκλοφορεί στις οθόνες. Το ίδιο και τα άγχη, ο θάνατος, τα χρέη. Οπότε απελευθερώνεσαι από την φιλοσοφική ή κοινωνιολογική θεώρηση των πραγμάτων.

Καταλήγω: θεσμίσεις, συμβάσεις, ιδέες χάνονται μέσα στο κινητό μας. Οι υπόρρητες ιεραρχίες εξουσίας και η ενδυνάμωση των κυρίαρχων ελίτ μένουν αθέατες. Εμείς παράγουμε το κοινωνικό, εμείς το καταναλώνουμε….

ΥΓ. ”Το προιόν μας είναι η αμφιβολία” έλεγε μια διαφήμιση το 1969 όπως μας την θυμίζουν οι συντάκτες του γαλλικού Manifeste conspirationniste (ed.Seuil, Paris 2022)