Μεταμόσχευση μνήμης και ευθύνης, του Κωστή Α.Μακρή

Κωστής Μακρής

Έχω και μνήμες και μνημονικό και μνήμη και γράμματα γνωρίζω.

Διαβάζω ιστορία, λογοτεχνία, ποίηση και δοκίμιο και θυμάμαι πολλά απ’ αυτά που διαβάζω.

Τα πάρα πολύ παλιά, τα πολύ παλιά και τα όχι και τόσο παλιά.

Όπως, ας πούμε, το 1789, το 1821, το 1918, το 1940, το 1967, το 1968, το 1989, το 2004, το 2015…
Κάποια τα θυμάμαι και από αφηγήσεις δικών μου, άλλα από εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνο, τηλεόραση.

Θυμάμαι επίσης ότι όσο απομακρυνόμαστε από το «πολύ παλιά» και πλησιάζουμε στο σήμερα, τόσο πιο πολύ οι ιστορίες και η ιστορία, με την ιστόρηση γεγονότων και ιστοριών, απομακρύνονται από τις αντικειμενικές αλήθειες, όσο μπορεί να τις προσεγγίσει η ιστορική επιστήμη, και πλησιάζουν στις υποκειμενικές θεάσεις και θέσεις τού καθενός, ανάλογα με το χρώμα τών πολιτικών, κομματικών και ιδεολογικών γυαλιών που φοράει.

Εργαλεία ζωής, γνώσης και αυτογνωσίας τα θεωρώ όλα αυτά.

Και τις ιστορίες, και την ιστορία και τα γυαλιά.

Όπως και τη μετατροπή κάποιων μεγάλων κομματιών τής ιστορικής μνήμης σε συναισθήματα που τα φορτωνόμαστε από τα παιδικά μας χρόνια ώς ένα σχεδόν απόλυτο «έτσι είναι τα πράγματα».

Είτε έχουν να κάνουν με την πατρίδα μας, είτε με οικογενειακές παραδόσεις, είτε με κάποιες πολιτικές, ιδεολογικές ή θρησκευτικές θέσεις που δυσκολευόμαστε να τις αντιμετωπίσουμε με τη λογική και ακόμα περισσότερο δυσκολευόμαστε να σταθούμε κριτικά απέναντί τους.

Μου πήρε αρκετά χρόνια να συνειδητοποιήσω ότι μία είναι η αλήθεια: ότι η αλήθεια δεν είναι μόνο μία.

Αλλά, σας παρακαλώ, συμπολίτες μου, επιτρέψτε μου, κάποια πράγματα, θεωρίες, μνήμες, «αλήθειες» και συναισθήματα, να τα προσεγγίζω όπως θέλω εγώ, όποτε θέλω, όταν θέλω και αν θέλω· χωρίς τα δικά σας χρωματιστά γυαλιά, που προσπαθείτε να επιβάλλετε στους άλλους να φοράνε για να θεωρούν θέσφατα (ή αλήθειες) τις πολιτικές, «εθνικές»*, κομματικές και άλλες θέσεις σας· και να θυμούνται την ιστορία ή τις ιστορίες σας όπως θέλετε, όποτε θέλετε και όπως σας βολεύει.

Ευτυχώς ή δυστυχώς, η μεταμόσχευση ή η «ανακατασκευή» τής μνήμης από άνθρωπο  σε άνθρωπο δεν είναι εφικτές· ακόμα, τουλάχιστον… Όπως αδύνατη είναι, προς το παρόν, και η μεταμόσχευση τής ευθύνης. Όποια κι αν είναι αυτή η ευθύνη. Απέναντι στην αξιοπρέπειά μας, στα παιδιά μας, στον φίλο μας, στη δουλειά που έχουμε αναλάβει, στην πατρίδα μας ή στον πλανήτη μας.

Όσο πιο πολύ πασχίζουμε να απαλλαγούμε από καταγεγραμμένες και αποδεδειγμένες αστοχίες μας ή να αποδομήσουμε το ―κατά την αντίληψή μας― «ψεύδος» τού άλλου, τόσο πιο βαθιά στον θρησκόληπτο κυκεώνα των δικών μας ιδεολογικών εμμονών, της δικής μας υποκειμενικής «αλήθειας» και του δικού μας «ψεύδους» (ζωτικού ή μη, μου είναι αδιάφορο) βυθιζόμαστε.

Όσο πιο πολύ προσπαθούμε να ορίσουμε το (παλιό ή πιο πρόσφατο) παρελθόν με υποκειμενικά κριτήρια σύγχρονου κομματικού, ιδεολογικού ή οικονομικού συμφέροντος, τόσο περισσότερο θα αντιστέκεται η ιστορική αποτίμηση των γεγονότων ―ευκλεών ή αμαρτωλών― και οι ιστορικές πηγές θα «λαλέουν».

Το αν θα τις ακούμε και θα τις βλέπουμε εξαρτάται από το πόσο ανοιχτά έχουμε τα αυτιά μας και τα μάτια μας.

Όσο πιο συχνά παραβλέπουμε ή διώχνουμε τις προσωπικές μας ευθύνες, τόσο πιο συχνά τις στέλνουμε σε κάποιους που είναι έτοιμοι να τις πετάξουν στα σκουπίδια. Και τότε, οι ευθύνες που αποποιηθήκαμε θα μας επιστραφούν ως συμφορές.

Το σήμερα έχει ήδη γίνει χθες και η επιλεκτική ερμηνεία τού παρελθόντος δεν μας φέρνει πιο κοντά σ’ ένα καλό και αγαθό αύριο· ούτε εμένα ούτε καμιά ή κανέναν άλλον.

Απευθύνομαι κυρίως σε ανθρώπους που κάποτε υποστήριζαν (ή ελπίζανε) ότι η οικονομική παραγωγή θα πρέπει στο μέλλον να υποταχθεί στις ανθρώπινες ανάγκες και ότι ο άνθρωπος θα καταφέρει να μάθει να ζει αρμονικά με το είδος του και με τη φύση· και όχι ως κατακτητής, όπως συμβαίνει σήμερα.

Απευθύνομαι και στους οπαδούς τής ελευθερίας τού στοχασμού και της πράξης που δυσκολεύονται μερικές φορές να κατανοήσουν ότι όταν πεινάς και διψάς δεν έχεις άλλη ελευθερία παρά να αναζητήσεις τροφή και νερό. Όποια κι αν είναι η πείνα και η δίψα σου.

Απευθύνομαι και σε άλλους, που επίσης χρησιμοποιούν τούς κατ’ επιλογήν παραμορφωτικούς φακούς και τα χρωματιστά γυαλιά τών δικών τους ιστοριών για να υπερασπιστούν θέσεις, ιδέες και δόγματα που έχουν ιστορικά αποβιώσει, αφού φόρτωσαν με ποικίλα εγκλήματα το ανθρώπινο είδος.

Κατά τα άλλα, ο διάλογος καλό είναι να συνεχίζεται.

Με έρευνα, παραδείγματα, επιχειρήματα, επιστημονικά τεκμήρια και λογικές θέσεις.

Γιατί τα ιδεολογήματα, οι συνειδητές ιστορικές λαθροχειρίες, τα φέικ-νιους ή τα συνθήματα ―που πολλές φορές αποδίδουν ανύπαρκτες ιδιότητες στον κατά περίπτωση εχθρό για να μπορούν να τον πετροβολούν―, δεν είναι διάλογος, αλλά η συνέχιση ενός μηδέποτε λήξαντος εμφυλίου πολέμου με άλλα μέσα.

Εν κατακλείδι, επιθυμώ και εύχομαι σε όλες και όλους τους αναγνώστες μου να σκεφτούν, έστω και για λίγο, τι θα σκέφτονταν, θα πρότειναν, θα έλεγαν ή θα έπρατταν αν βρίσκονταν στην υπεύθυνη θέση εκείνου του υπεύθυνου (σε οποιαδήποτε υπεύθυνη θέση) που κατακρίνουν.

Με άλλα λόγια, αυτό το: «Τι θα έκανες αν είχες ΕΣΥτην ευθύνη και έπρεπε ΕΣΥ να λογοδοτήσεις για το αποτέλεσμα;»*

Μακάρι να είχα κάτι πιο πρωτότυπο να γράψω, αλλά δεν μπορώ να ξεφύγω από την αντίληψή μου ότι «πρωτότυπο θεωρούμε αυτό τού οποίου την αυθεντική πηγή αγνοούμε».

Κοινώς, ―λίγο ή πολύ― όλα έχουν ειπωθεί.

Αλλά δεν θυμόμαστε πάντα το πότε, το πού, το γιατί και από ποιον.

Κωστής Α. Μακρής

05 Ιουλίου 2020

ΥΓ. Παράδειγμα διαφορετικών «Εθνικών θέσεων»: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, που θα γιορτάσουμε τα 200 χρόνια της το 2021, αναφέρεται  στα επίσημα έγγραφα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως «Χαϊνί Ζορμπαλίκ», που στα Τουρκικά σημαίνει «κακόπιστη αποστασία»

ΥΓ. * Αρκετά μεγάλος διάβασα κάπου ένα ρητό Αυτόχθονα της Βόρειας Αμερικής (παλιά τους λέγαμε «Ινδιάνους»): «Ό,τι κι αν κάνεις, κάνε το σαν από αυτό να εξαρτάται η ζωή σου».

Κ.Α.Μ.