Ηοmo sentimentalis, του Ηλία Καραβόλια   

Δεν ξέρεις το συναίσθημα πίσω απο κάθε κλικάρισμα : ούτε το δικό σου ούτε του διαδικτυακού φίλου σου. Ούτε πίσω απο το like, το follow, το tag. Είναι μια πραγματικότητα που την απωθούμε διαρκώς στο ψηφιακό μας ασυνείδητο. Πρέπει να εισχωρήσει κανείς στα άδυτα της μικροφυσικής του συναισθήματος ώστε να αποκωδικοποιήσει την επιρροή των επιθυμητικών μηχανών που συναρμολογούνται εντός των social media.

Εντός των δικτύων συντελείται μια διαδικασία βουβής υποκειμενικοποίησης μέσω της συναισθηματικής σημειολογίας.Το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης, της ελεύθερης επιλογής, της ελεύθερης επικοινωνίας, δηλαδή τα συστατικά της ελεύθερης αγοράς, εμπλέκουν το συναίσθημα του υποκειμένου, το εκτρέπουν απο το να αντιληφθεί το καλυμμένο σκηνικό: μια ολόκληρη κοινωνική μηχανική εσκεμμένης σύγχυσης του βιώματος της επικοινωνίας με το βίωμα της (ψευδο)συναισθηματικής επαφής.

Γιατί μπορεί το facebook πχ.να σε ρωτάει στο timeline σου ”τι σκέφτεσαι” αλλά στην ουσία – όπως όλα τα social media – αυτό που κινητοποιείται είναι το ”ψηφιακό” σου συναίσθημα. Αυτό που κάνουν οι πλατφόρμες δικτύωσης είναι να  επιταχύνουν το κλίμα  θετικότητας του δικτυωμένου υποκειμένου, εξαφανίζοντας κάθε ίχνος και υποψία αρνητικότητας: όλα μοιάζουν ευχάριστα μέσω της επιβράβευσης (like), της αποδοχής, της αξιολόγησης, της έγκρισης.

Αυτό όμως που πραγματικά συντελείται είναι μια νοητική σύγχυση λόγω της διπλής υπόρρητης εντολής στον χρήστη: αυτοέκθεσης και ταυτόχρονη συμμόρφωση με συλλογικούς κανόνες. Και μάλιστα είναι αυτή ακριβώς η συλλογική κανονιστική μηχανική που συνδέεται με μια αίσθηση αυτοαναφοράς. Σαν να μην υπάρχει ο μεγάλος Άλλος εκεί πίσω απο την οθόνη και δίνεις αναφορά μόνο στο ψηφιακό σου εαυτό.  Αλλά αυτό που ολοένα και περισσότερο πλέον αποκαλύπτεται είναι το γεγονός ότι δεν είναι αμιγώς ”διαδραστικό” το μηχανικό υπόβαθρο της αλγοριθμικής έκθεσης, προβολής και διαρκούς αξιολόγησης του εαυτού.

Οι πλατφόρμες δικτύωσης είναι ένα συστημικό μηχανικό εργαλείο διαρκούς συμπεριφορικής ανανέωσης των ατομικών μας μοτίβων και των συναισθηματικών μας πλαισίων. Είναι μια διαρκώς εντεινόμενη και μετακινούμενη, μεταξύ των υποκειμένων, επιβολή κοινωνικής μηχανικής. Μια νοοπολιτική στην ουσία η οποία στηρίζεται στην  συναισθηματικοποίηση των ροών, των εικόνων, των συμβόλων, του λόγου. Και στην απώθηση τους στο ψηφιακό μας-πλέον-ασυνείδητο.

Τα social media και το νεοφιλελεύθερο εξατομικευμένο πρότυπο του homo sentimentalis είναι μια επικράτεια διαφορικού λογισμού μεταξύ της θετικής και της αρνητικής διάθεσης του υποκειμένου. Είναι  παίγνιο διπολικής συμμετοχής σε ένα φασματικό πεδίο επικοινωνίας, σε έναν τόπο μή ορατών αντανακλάσεων του Άλλου. Για τον οποίο νομίζουμε ότι και αυτός συναισθηματικοποιείται όταν μας απορρίπτει/επιβραβεύει/επικοινωνεί. Ο αντικατοπτρισμός μοιάζει αληθινός αλλά δεν είναι. Όπως είπα και στην αρχή, δεν ξέρεις το συναίσθημα πίσω απο το κλικ.

Εντός αυτού του μετουσιωτικού κόσμου είναι που καλύπτεται η αληθινή συναισθηματική διάσταση : του υπερατομικισμού. Αυτή που κρύβεται πίσω απο την διαρκή μαζική εξατομίκευση, την ομογενοποίηση συμπεριφορών και τις τεχνολογίες εξουσίας και διακυβέρνησης του εαυτού στο νεοφιλελεύθερο πολιτισμικό και οικονομικό μοντέλο.

Και λέω οικονομικό διότι ειδικά εμείς οι οικονομολόγοι οφείλουμε να ονομάσουμε επιτέλους ως αγορές, ως συλλογικά υποκείμενα που ενώνουν τεχνητές ανάγκες με επιθυμίες, όλες εκείνες τις πλατφόρμες και τα φόρουμ του διαδικτύου, τα social media και τις λοιπές τεχνολογίες δικτύωσης/επικοινωνίας.

Αυτές που πρεσβεύουν ελευθερία επιλογής, πρόσβασης, επιβράβευσης, αποδοκιμασίας. Αλλά στην ουσία δεν ελευθερώνουν απο καταναγκασμούς και περιορισμούς την ανθρώπινη υπόσταση, αφού στην πραγματικότητα εγκαθιστούν στον συναισθηματικό ψυχισμό μια αμφοτεροβαρή και αντικειμενότροπη σχέση : διογκώνουν το εικονικό εις βάρος του πραγματικού.

Και φυσικά, ως μπιχεβιοριστές οικονομολόγοι, μόνο έτσι θα δείξουμε το προφανές : το internet ήταν και θα είναι η χωροχρονική διέξοδος του κεφαλαίου. Και με την συναισθηματικοποίηση των χρηστών του αυτό το γνωσιακό κεφάλαιο που κυκλοφορεί διαδικτυακά, της διαφήμισης και του εμπορεύματος, μετατοπίζει  (επιτυχώς) το όριο του φρακαρισμένου καπιταλιστικού συστήματος….