Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical Anthropology.
*Εις μνήμη Κωνσταντίνου Τζούμα που αν και estet του θεάτρου είχε μέσα του την ποίηση. Και που δεν πρόλαβε να έλθει τέτοια εποχή στη Ρόδο. Ένας αρτίστας που τον έχασε η καλλιτεχνική παρέα του Φίλιον
(αλλά και η μπουρζουαζία του Κολωνακίου…)
Προσωπικά ανακαλώ ένα παιδικό μου διλημματικό μνημονικό ίχνος : άραγε τι θα συνέβαινε εντός μας αν αντί του «σκέφτομαι και γράφω» στο σχολικό μάθημα, υπήρχε το «αισθάνομαι και γράφω» ;
Πόσο θα κόστιζε στην μάθηση και στην εξέλιξη ενός παιδιού να μην υιοθετήσει από νωρίς το δυτικό ορθολογικό πρότυπο της αντιληπτικής νοημοσύνης αλλά να συγχρονιστεί με την εσωτερική του ανόθευτη συναισθηματική νοημοσύνη ;
Η τέχνη και ειδικά η ποίηση αναδύουν το πνεύμα μέσα από το ασυνείδητο. Μέσα από το σώμα. Πολλές φορές μέσα από το σκότος και την άβυσσο του νου.
«Όπου και αν με πήγαν οι θεωρίες μου βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί» συνήθιζε να λέει ο Φρόυντ.
Ο πατέρας της ψυχανάλυσης είχε γράψει ότι η τέχνη «είναι μια διέξοδος στο γενετήσιο πρόβλημα» (ομολογουμένως πρόκειται για σπάνιο νοηματικό φορτίο που ελάχιστα διδάσκεται σε αμφιθέατρα ψυχολογίας).
Διότι πίσω από κάθε μικρό και μεγάλο ξαφνικό γεγονός, πίσω από το ατομικό ή συλλογικό ιστορικό συμβάν, η απειλή του θανάτου συγγενεύει με το ερώτημα της ζωής.
Και αυτό που μας περιτριγυρίζει με διάφορες μορφές( άγχος, δουλειά , λεφτά, χρέος, απαξίωση, δυστοπία, ανασφάλεια) είναι ένα μασκαρεμένο ένστικτο θανάτου.
Αναρωτιέται λοιπόν κανείς πως θα ήταν ο ανθρώπινος βίος αν σήμερα προβάλλονταν στις οθόνες του on line κόσμου περισσότερο οι λόγιοι άνθρωποι, περισσότερο οι ποιητές, οι ζωγράφοι, οι εναλλακτικοί καλλιτέχνες, οι δημιουργοί του παράδοξου, του αιρετικού ( συγκριτικά με την υπερπροβολή τόσο ασήμαντων ψευτοκουλτουριάρηδων όσο και «κρύων» επιστημόνων ή στυγνών και ξύλινων τεχνοκρατών)
« Η ποίηση είναι πιο φιλοσοφική και πιο σπουδαία από την ιστορία, επειδή η πρώτη μιλάει περισσότερο για το όλον ενώ η δεύτερη για το συγκεκριμένο» είπε ο Αριστοτέλης.
Έχουμε ανάγκη την ποίηση σήμερα -όπως την λογοτεχνία και την τέχνη γενικότερα- ώστε να αποδράσουμε από τον ασφυκτικό κλοιό του (αντί) συστημικού στοχασμού.
Αυτού που εξωτερικεύει την ιστορική συγκυρία ενός έρποντος αναθεωρητισμού των πάντων και μιας δυστοπικής, σχεδόν ψυχροπολεμικής υπόκωφης κατάστασης, μιας πληθωριστικής μη βιωματικής ζωής, που καταλήγει στην επίμονη οριακή λογιστική της επιβίωσης για τους πολλούς, στην βάναυση εσωτερίκευση της συστημικής δυσφορίας.
Έχουμε μεγάλη ανάγκη από τους λυρικούς στοχασμούς και τον κυνικό, ωμό λόγο, την κοφτερή γραφή, την αποκλίνουσα σκέψη, αυτή που αντικατοπτρίζει την αξία της κοινωνικής όσφρησης, της ενσυναίσθησης, της αίσθησης της συλλογικότητας απέναντι στον βάναυσο ατομικισμό.
Αυτής που καλλιεργείται με την ευγενή άμιλλα και την δήθεν κοινωνικά ωφέλιμη αριστεία.
Ο δυτικός ορθολογισμός του μεταμοντέρνου κόσμου είναι βουτηγμένος μέσα στην μαθηματική δεξαμενή της ποσοτικοποίησης, των νοητικών λογιστηρίων, των αριθμητικών ισοζυγίων σε υλικά οφέλη και δαπάνες.
Το ταμείο της ψυχής του δυτικού υποκειμένου γεμίζει με στατιστική, με μακροοικονομικά μεγέθη, με πηχυαίους on line τίτλους για συστημικά και αθροιστικά νούμερα που εισάγουν το υποκείμενο στη μάζα και σχεδόν το από-προσωποποιούν.
Χρειαζόμαστε απ-αλλοτριώσεις από το πραγματικό. Και αφομοίωση της αθέατης ιστορικής του όψης : η εσκεμμένη συστημική εξατομίκευση είναι η καλυμμένη μηχανική της ομογενοποίησης, πίσω από τις κουίντες της εξουσίας και του κεφαλαίου που συναρμολογούν τις μηχανές της βιοπολιτικής καθυπόταξης.
H τέχνη απαλλάσσει το θυμικό από την συσσωρευμένη αγανάκτηση, εκτρέπει το αρχέγονο ένστικτο του φόβου και της αυτοσυντήρησης σε δημιουργικές διεξόδους, γαληνεύει το νου και την ψυχή .
« Η τέχνη δεν είναι καθρέφτης όπου καθρεφτίζεται ο κόσμος, αλλά ένα σφυρί με το οποίο του δίνουμε σχήμα» έγραψε ο σπουδαίος ρώσος ποιητής Μαγιακόφσκι.
Και ο επίσης σπουδαίος συγγραφέας (του παραλόγου) ο Ιονέσκο, έλεγε ότι : «Ένα έργο τέχνης είναι, πάνω από όλα, μια περιπέτεια του μυαλού».
Σήμερα διαπιστώνουμε ποσό εύκολα τελικά συρρικνώνεται ο βίος. Και πόσο τελικά διαστέλλεται με την γραφή, την ανάγνωση, την ζωγραφική.
Με «έργο» δηλαδή, με δημιουργία, που ενίοτε απαλλάσσει την ψυχή από την ανηδονική έκσταση της ασώματης ψηφιακής επικοινωνίας.
Σαφέστατα μαζί με την τέχνη χρειαζόμαστε την επιστήμη, αφού δεν γλιτώνουμε έτσι εύκολα από τους ειδικούς και τους διαχειριστές, καθώς ο δυτικός πολιτισμός έγινε σχεδόν ολοκληρωτικά ένας κόσμος συστημικής διεκπεραίωσης, σε μια νοερή επικράτεια που αυτόματα διευρύνει κοινωνικές, πνευματικές και οικονομικές ανισότητες.
Αλλά καλό είναι να μην ξεχνάμε ότι «..οι διανοούμενοι, οι καλλιεργημένοι, οι μορφωμένοι, ανεβαίνουν από τις σκάλες. Οι ποιητές και οι καλλιτέχνες είναι πουλιά» όπως έλεγε ο Victor Hugo ( ας ανατρέξουμε σε αυτόν, έστω ντυμένοι με το Hugo Boss μας..)