Ο Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.
“CASA ΜΠΙΑΦΡΑ” του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗ εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Ο Γιώργος Σκαρμπαδώνης έγραψε αυτή τη φορά ένα ουσιαστικά πολιτικό βιβλίο, που αφορά ένα από τα πιο απεχθή γεγονότα της νεώτερης πολιτικής μας ιστορίας που άνοιξαν τον δρόμο στη δικτατορία. Τα Ιουλιανά ή την «Αποστασία» όπως έμεινε στην συνείδηση των περισσότερων Ελλήνων εκείνης της εποχής.
«Πρωταγωνιστής» στη Θεσσαλονίκη και τη Βόρεια Ελλάδα, της αποστασίας, στην αποχώρηση βουλευτών από το κυβερνόν κόμμα, την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου φέρεται στο μυθιστόρημα ο ‘’άρχοντας της πόλης’’, ο εκδότης Γιάννης Βεντήρης (δηλαδή ο Γιάννης Βελλίδης) της εφημερίδας ‘’Μακεδών’’ (δηλαδή της ‘’Μακεδονίας’’), ο οποίος με ποικίλους πειθαναγκαστικούς τρόπους και με χρήματα (που περιγράφονται αριστοτεχνικά στο βιβλίο) πείθει κάποιους Μακεδόνες βουλευτές να εγκαταλείψουν τον Γέρο. Αυτοί με άλλους 40 περίπου αποστάτες βουλευτές, μετά την παραίτηση του Παπανδρέου, συμμετείχαν σε κυβερνήσεις δεξιάς-αποστατών. Ο Βεντήρης χρησιμοποίησε έμπιστους τροφίμους της Μπιάφρας στις οικονομικές συναλλαγές με τους υποψήφιους αποστάτες. Ο Σκαμπαρδώνης περιγράφει με λεπτομέρειες τις εξελίξεις της συνωμοσίας και στη σεκάνς των γεγονότων που ακολούθησαν παραθέτει ίσως την καλύτερη περιγραφή της ογκώδους διαδήλωσης κατά του παλατιού και των αποστατών στην Αθήνα στην οποία σκοτώθηκε ο Σωτήρης Πέτρουλας», περιγράφει ο Χρήστος Ζαφείρης στο thessmemory.
O Γιώργος Σκαμπαρδώνης με αφορμή τα ιστορικά γεγονότα βρίσκει τον τρόπο να κάνει μια ανατομία της Θεσσαλονίκης της δεκαετίας του 60. Με κέντρο την Casa Μπιάφρα, ενα από τα νεοκλασικά της πόλης, που έγινε το πρώτο κοινόβιο της Θεσσαλονίκης, οι ήρωες του, ένας πολυσυλλεκτικός θίασος περιθωριακών ατόμων, γεννημένων οι πιο πολλοί στα Καραγάτσια, έναν φτωχοσυνοικισμό που βρίσκεται στην περιοχή Ανάληψης-Μαρτίου, ένας παραγκομαχαλάς καταραμένων, προσφύγων, ανθρώπων που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα.
Και από την άλλη, η άλλη όψη της Θεσσαλονίκης, η κοσμική, που εκπροσωπεί ο μεγαλοεκδότης Γιάννης Βεντήρης-Γιάννης Βελλίδης-που συχνάζει στο «Μεντιτερανέ» και σε άλλα κοσμικά στέκια της πόλης.
Το άλλο ιστορικό πρόσωπο του βιβλίου είναι ο περίφημος Τομ Πάπας, ο ελληνοαμερικανός επενδυτής και δημιουργός των διυλιστηρίων πετρελαίου στη Θεσσαλονίκη Esso Papas, τη μετέπειτα ΕΚΟ. Η επένδυση της Esso στη Θεσσαλονίκη εγκαινιάζει τη φάση της εκβιομηχανοποίησης στη Βόρεια Ελλάδα αλλά και της ενεργής συμμετοχής του αμερικάνικου παράγοντα.
Οι τρείς αυτοί διαφορετικοί κόσμοι συναντιούνται, με διαφορετικούς ρόλους, με αφορμή την αποστασία για το ρίξιμο της νόμιμης κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου, με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Υποκινητές οι Αμερικανοί και τα Ανάκτορα.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει με ρεαλιστικό τρόπο τις οικονομικές συναλλαγές, την διπροσωπία των «επισήμων» όπως ο εκδότης της εφημερίδας, που ενώ είναι ο συνδετικός κρίκος των αποστατών βουλευτών και των αμερικανικών χρημάτων μέσω του Τομ Πάπας, στην εφημερίδα του συνεχίζει να υποστηρίζει την κυβέρνηση Παπανδρέου.
Η συνομωσία αυτή, βέβαια, βύθισε την Ελλάδα στο χάος και άνοιξε την πόρτα για τον ερχομό των συνταγματαρχών και της χούντας. Ουσιαστικά, από όσο γνωρίζω, μόνο ο Στρατής Τσίρκας στην «Χαμένη άνοιξη» πέρασε στη λογοτεχνία αυτή την συγκεκριμένη εποχή. Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης χρησιμοποιώντας μια άμεση και δημοσιογραφική γραφή, χρησιμοποιώντας τίτλους των εφημερίδων της εποχής και όχι μόνο, καταφέρνει να ζωντανέψει τα χρόνια της δεκαετίας του 60.
Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Μέσα από την Casa Μπιάφρα, το πρώτο κοινόβιο της Θεσσαλονίκης, και από τα Καραγάτσια, τον φτωχοσυνοικισμό των καταραμένων, ξεπηδούν αυτοί οι αντιφατικοί τυχοδιώκτες που μπλέκονται σε άγριες περιπέτειες με τον άρχοντα της πόλης, τον πανίσχυρο εκδότη-οραματιστή Γιάννη Βεντήρη και τελικά μετέχουν στο πιο κρίσιμο γεγονός της νεότερης Ελλάδας, την «αποστασία» ή τα «Ιουλιανά» του 1965, που οδήγησαν τη χώρα στην άκρη του γκρεμού και επηρεάζουν τη μοίρα της μέχρι σήμερα. Πρόκειται για αντιήρωες που κινούνται ανάμεσα στις Συμπληγάδες του Ψυχρού Πολέμου, στη φτώχεια, στον πλούτο, στη βιομηχανοποίηση, στις ανταύγειες του Εμφυλίου, στις παλιές αντιλήψεις, στις νέες αναζητήσεις και στους σπασμούς της κρίσιμης μετάβασης, πασχίζοντας με το πείσμα και την απάτη, την περηφάνια και τον συμβιβασμό, την τόλμη και την απόκρυψη να υπάρξουν, να επινοήσουν το πρόσωπό τους, να βρουν έναν δρόμο, μια διέξοδο».
Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης έγραψε ένα στιβαρό μυθιστόρημα, στα χνάρια του Τσίρκα και του Βασιλικού, που καταφέρνει με λογοτεχνικό τρόπο να ζωντανέψει μια από τις πιο δύσκολες εποχές της νεώτερης Ελλάδας. Την «αποστασία». Που αρνήθηκε της ύπαρξή της ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ένας εκ των πρωτεργατών της. Πότε χρησιμοποιώντας ντοκουμέντα της εποχής, σαν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, πότε αφήνοντας τον λογοτέχνη να περιγράψει τους «ταπεινούς και καταφρονημένους» της φτωχογειτονιάς, τα όνειρα και τις ελπίδες τους, ξαναζωντανεύει μια εποχή, όχι και τόσο μακρινή, που οι συνέπειες των επιλογών της ουσιαστικής εξουσίας εκείνης της εποχής, που κρυβόταν πίσω από εκδότες εφημερίδων, οικονομικούς παράγοντες και τον Αμερικάνικο παράγοντα, φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Παράλληλα, μας συστήνει μια Θεσσαλονίκη άγνωστη στους περισσότερους από εμάς σήμερα.
Ο Γιάννης Ν.Μπασκόζος έγραψε σχετικά στον «Αναγνώστη»:
«Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης τόσο στο «Πολύ βούτυρο στο τομάρι του σκύλου» όσο και στον «Υπουργό της νύχτας» και το «Casa Μπιάφρα» ασχολείται με την μεταπολεμική ιστορία με έμφαση στο ΄60 και μετά. Είναι εποχή «ζόρικη», εποχή που η Ελλάδα είχε να κερδίσει πολλά αλλά έχασε και πολλά. Και τα τρία τελευταία μυθιστορήματά του κινούνται χωροταξικά στην καρδιά της Θεσσαλονίκης που παραμένει το πλαίσιο των πολιτικών εξελίξεων αλλά και των προσωπικών διαδρομών των ανθρώπων της.
Στο μεν «Τομάρι του σκύλου…» η αφήγηση καλύπτει ένα τριήμερο του 1963 όταν ο στρατηγός Ντε Γκώλ επισκέπτεται την πόλη και όπου ο Γ.Σ. παρουσιάζει έναν συρφετό αποβρασμάτων, μακρύ χέρι του κράτους «μια συλλογή πορτρέτων της δυστυχίας και της αθλιότητας». Στον «Υπουργό της νύχτας» όπου πάλι συμφύρονται πολιτική και υπόκοσμος διαβάζουμε μια πολιτική παρωδία της περιόδου πριν την κρίση με κυρίαρχα τα υπαρξιακά ερωτήματα όπως το τέλος και η τυχαιότητα, το ρίσκο αλλά και η βαθύτερη ποίηση του αβάσταχτου.
Στο «Casa Μπιάφρα» κυριαρχεί ένας άλλος υπόκοσμος που αρδεύει δυνάμεις από ένα άλλο περιθώριο, αυτό των πρώιμων φρικιών, τον ελευθεριακών, υπαρξιαζόντων και χίπηδων του ΄60. Αυτοί σε συνδυασμό με το κοινωνικό περιθώριο θα συνεργαστούν με την εξουσία των Μέσων και της Πολιτικής για το κοινό όφελος.
Αν και σε πρώτο πλάνο η ιστορία που αφηγείται ο Σκαμπαρδώνης είναι τα Ιουλιανά και η σχέση του αμερικάνικου παράγοντα, με το εγχώριο κατεστημένο, τον mainstream τύπο, τους επαρχιώτες δικηγορίσκους που τρυπώνουν στη Βουλή με σκοπό στην πρώτη ευκαιρία να εξαργυρώσουν τη νομή της εξουσίας προσφέροντας γη και ύδωρ, εντούτοις στο γενικό πλάνο παραμένει η ανθρωπογεωγραφία της πόλης του και κυρίως η σχέση του ατόμου με την ιστορία. Είναι ένα είδος μικρο-ιστοριών όπου το ατομικό γίνεται ιστορία αναγόμενο στην μεγάλη εικόνα. Δηλαδή δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ακόμα ιστορικό αφήγημα, καθώς δεν παρακολουθούμε την ιστορία των Ιουλιανών αλλά περισσότερο την ιστορία ανθρώπων εκείνη την εποχή που διαβαίνουν μέσα από την ιστορία.
Κάποιους τους παίρνουν τα σκάγια της ιστορίας, κάποιοι άλλοι περνάνε μέσα από μια ιστορική ομίχλη χωρίς να συνειδητοποιούν ότι είναι μια ψηφίδα ιστορίας σε ένα ατελείωτο γιγάντιο παζλ. Τέλος υπάρχουν και εκείνοι και εκείνες που απλώς πορεύονται μέσα σε εκείνες τις ταραγμένες ημέρες, κυνηγούν τη δικιά τους ευτυχία ή ένα κομμάτι ψωμί ή μια αχτίδα φωτός να την καβαλήσουν και να πάνε παραπάνω. Η ιστορία τους αγνοεί.
Στην κορυφή της αφήγησης είναι η περίφημος «συμφωνία των εκδοτών» που υποστήριζαν την παράταξη του Κέντρου όπου οι Χ.Λαμπράκης (Βήμα και Τα Νέα), Ιωάννης Βελίδης (Μακεδονία) και Ιωάννης Παπαγεωργίου (Αθηναϊκή) συμφώνησαν να υποστηρίξουν μια συμβιβαστική λύση που θα έβγαζε εκτός πρωθυπουργίας τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ήταν η εποχή της απροκάλυπτης διπλοπροσωπείας. Οι εν λόγω εφημερίδες με πηχυαίους τίτλους, με ξύλινα μαύρα γράμματα, όπως λέγανε οι παλιοί εφημεριδάδες, έγραφαν στα πρωτοσέλιδα «Όλοι στο πλευρό του Γ.Παπανδρέου» ενώ την ίδια στιγμή παρασκηνιακά «ζύμωναν» τους όποιους πρόθυμους βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου να υποστηρίξουν μια άλλη κυβερνητική λύση».
Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr