Διαβάζοντας: “Το ταξίδι”- Ευάγγελος Μαυρουδής, του Άγγελου Κουτσούκη

Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

΄΄ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ΄΄του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΜΑΥΡΟΥΔΗ εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

Ο Ευάγγελος Μαυρουδής,γνωστός μας από την τριλογία ΄΄Επιστροφή στη Σμύρνη΄΄, επανέρχεται με ένα καινούργιο ιστορικό μυθιστόρημα που έχει γενικό τίτλο ΄΄Το ταξίδι΄΄ και υπότιτλο ΄΄Κύπρος, 1948- Η αρχή της Οδύσσειας΄΄.

Οπως είναι σαφές.το θέμα του βιβλίου αναφέρεται στο Κυπριακό, ένα θέμα που ταλανίζει τον Ελληνισμό εδώ και πολλά χρόνια. Το βιβλίο ξεκινά την ιστόρησή του αμέσως μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο και αφορά την περιπέτεια του Ελληνισμού της Μεγαλονήσου για την ένωση, μέσα από την ιστορία του ΑΚΕΛ, του κόμματος που εκπροσωπούσε και εκπροσωπεί την Αριστερά στην Κύπρο.  ΄΄Το ταξίδι΄΄ του τίτλου δεν είναι άλλο από το ταξίδι που έκαναν ο τότε γενικός γραμματέας του κόμματος Φιφής  Ιωάννου και ο  Ανδρέας  Ζιαρτίδης , γενικός γραμματέας της Παγκύπριας Εργατικής Ομοσπονδίας .

Ενα ταξίδι για να βρεθούν στα βουνά της βόρειας Ελλάδας πού ήταν υπό τον έλεγχο του Δημοκρατικού Στρατου, εν μέσω εμφυλίου πολέμου, και να συναντηθούν με τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ,τον Νίκο Ζαχαριάδη.

Ενα ταξίδι πού μόνο απλό δεν ήταν, αφού για να φτάσουν στον προορισμό τους ξεκινώντας από την Κύπρο, έφτασαν στο Κάιρο, από εκεί στο Παρίσι, την Πράγα, την Βουδαπέστη, το Βελιγράδι, τα Σκόπια και από εκεί με αυτοκίνητο στα βουνά της Ελλάδας. Μιά περιπέτεια από αυτές που μένουν εκτός Ιστορίας αφού σημαδεύονται μόνο από το αποτέλεσμά τους. Και το αποτέλεσμα αυτού του ταξιδιού ήταν η διαφορετική άποψη που είχε ο Ζαχαριάδης για το Κύπριακο, με αποτέλεσμα την αλλαγή πλεύσης του ΑΚΕΛ και την καθαίρεση από την θέση του γενικού γραμματέα του Φιφή Ιωάννου. Ενα παράλληλο θέμα που διατρέχει το βιβλίο είναι η παρουσία στην Κύπρο  περίπου 50.000 Εβραίων προσφύγων  που ζούσαν σε βρετανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης πού έχτισαν Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου. Οι Εβραίοι μεταφέρονταν στην Κύπρο από την Παλαιστίνη όπου ταξίδευαν οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Το κράτος του Ισραήλ ιδρύθηκε τον Μάιο του 1948, ύστερα από απόφαση του ΟΗΕ την προηγούμενη χρονιά.

Παράλληλα, ενώ η βρετανική διακυβέρνηση  του νησιού είναι φσνερό ότι πνέει τα λοίσθια, το σύνθημα από την μεριά των Ελληνοκυπρίων για την ένωση με την Ελλάδα κερδίζει έδαφος μέρα με την μέρα.

Αυτό είναι το ιστορικό περίγραμμα του μυθιστορήματος.. Και ο Ευάγγελος Μαυρουδής τεκμηριώνει αυτά οου γράφει έχοντας κάνει μιά πολύ μεγάλη ιστορική έρευνα. Ο ίδιος αναφέρει τον Κύπριο ιστορικό  Αλέξη Αλέκου και το βιβλίο του ΄΄1948,ο Ελληνικός Εμφύλιος και η Κύπρος΄΄,άλλους δύο σημαντικούς ιστορικούς, τον Αριστο Κάτση και το βιβλίο του ΄΄Από την Διασκεπτική στην ΕΟΚΑ΄΄ και τον Σπύρο Σακελλαρόπουλο και το βιβλίο του ΄΄Ο Κυπριακός κοινωνικός σχηματισμός΄΄. Επίσης την Βασιλική Σελιάτη και το βιβλίο της ΄΄Βρετανικά στρατόπεδα Εβραίων προσφύγων στην Κύπρο-1946-1949΄΄ καθώς και το ΄΄Lost Barriεr to freedom΄΄ του Μόρις Λάουμπ, υπεύθυνου στην Κύπρο της Τζόιντ, της Αμερικανικής Επιτροπής Διανομής των Προσφύγων΄΄ που είχε ιδρυθεί το 1914.

Στο μυθιστόρημα τώρα. Ο συγγραφέας ξεκινά από το 1977, την ημέρα της ταφής του Αρχιεπισκόπου Μακάριου. Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:΄΄ Ενας Ισραηλινός δημοσιογράφος  που φτάνει στην Κύπρο για την κάλυψη του γεγονότος, ουσιαστικά αναζητά την ταυτότητα του πατέρα του. Οι πληροφορίες που συγκεντρώνει αποκαλύπτουν μια συνταρακτική αλήθεια, ενώ στην υπόθεση φαίνεται να εμπλέκονται τα ονόματα δύο κορυφαίων στελεχών της Κυπριακής Αριστεράς,ένας από τους οποίους διατηρούσε κρυφή σχέση με την Ελληνοεβραία μητέρα του δημοσιογράφου. Συγχρόνως, όσα μαθαίνει για το ταξίδι των δύο στελεχών στην Ελλάδα τον Οκτώβρη του 1948 και την πολύμηνη περιπέτειά τους στην Ευρώπη και στην Αφρική ρίχνουν φώς στις απαρχές του Κυπριακού λίγο πρίν από την έκρηξη.΄΄

Ολη η πλοκή ουσιαστικά εξυπηρετεί την περιγραφή του ταξιδιού των δύο στελεχών του ΑΚΕΛ, το οποίο ο συγγραφέας έχει περιγράψει πολύ καλά. Οπως είναι αναμενόμενο, μέσα στην μυθοπλασία έχει εντάξει υπαρκτά, ιστορικά πρόσωπα, σε καταγεγραμμένες αλλά και καθημερινές στιγμές της ζωής τους. Ολες αυτές τις στιγμές τις έχει αντλήσει από δημοσιευμένες ιστορικές πηγές. Αλλά, κατά την προσωπική μου άποψη, ενώ τα ιστορικά πρόσωπα μπερδεύονται με αυτά της μυθοπλασίας πολύ καλά, η μυθοπλασία περνάει σε δεύτερο πλάνο απέναντι στην Ιστορία. Βέβαια, υποθέτω, πως πρόθεση του συγγραφέα είναι, κυρίως, να αναδείξει τα ιστορικά γεγονότα και αυτό το καταφέρνει πολύ καλά. Η κεντρική μορφή του Φιφή Ιωάννου, γενικού γραμματέα του ΑΚΕΛ εκείνη την εποχή, αναδεικνύεται, σε βαθμό, που, προσωπικά, τελειώνοντας το βιβλίο, έψαξα να βρω στοιχεία για αυτόν τον άνθρωπο, την ύπαρξη του οποίου αγνοούσα.Και ανακάλυψα έναν ευπατρίδη της Αριστεράς που, αν είχε επικρατήσει η άποψή τους, θα είχαμε μια διαφορετική Αριστερά , όχι μόνο στην Κύπρο ή την Ελλάδα, αλλά σε όλον τον κόσμο.

Γενικότερα μιλώντας, άπό  την μεταπολεμική ιστορία της Κύπρου και πως φτάσαμε στην Τουρκική εισβολή, ελάχιστα γνωρίζουμε.

΄΄ Οι αλλεπάλληλες παραπομπές στα πραγματικά γεγονότα με τις απαραίτητες διευκρινίσεις για τον διαχωρισμό τους με την μυθοπλασία, αποδεικνύουν την πολύ δουλειά που έχει προηγηθεί απ’ τον συγγραφέα μελετώντας ενδελεχώς το διχασμό και τις αντιπαραθέσεις που υπήρξαν τόσο μεταξύ των τριών εθνοτήτων που συγκατοικούσαν στο νησί – Έλληνες, Τούρκοι, Άγγλοι – όσο και μεταξύ ΑΚΕΛ, ΚΚΕ και Δεξιάς, που κατέληξαν στην ένοπλη σύγκρουση και την κατοχή, που ταλαιπωρεί την Κύπρο μέχρι σήμερα.

Διαβάζοντας το ιστορικό μυθιστόρημα (πόνημα) του Ευάγγελου Μαυρουδή, ένιωσα ότι απέκτησα μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για το ΑΚΕΛ με το ιδιαίτερο χρώμα της Κυπριακής αριστεράς, εντελώς διάφορης από αυτή της Ελλάδας, αλλά και στα γεγονότα που οδήγησαν στην τουρκική κατοχή της βόρειας Κύπρου΄΄,έγραψε για το βιβλίο η Αγγελική .Ραγκούση.

Ο Ευάγγελος Μαυρουδής έγραψε ένα έντιμο βιβλίο, αφού δούλεψε πολύ πάνω στις ιστορικές πηγές. Η ιστορική του γνώση είναι αυτή που κυριαρχεί στο ΄΄Ταξίδι΄΄. Εγραψε για ένα θέμα που μοιάζει να έχει ξεχάσει η επίσημη Ιστορία-και η επίσημη Αριστερά επίσης. Καταφέρνει να βάλει τον αναγνώστη μέσα στο κλίμα της εποχής, είτε περιγράφοντας τα γεγονότα όπως εξελίσσονται στην Κύπρο, είτε περιγράφει στιγμιότυπα από το ταξίδι των δύο στελεχών του ΑΚΕΛ για να φτάσουν στα εδάφη που εκείνη την εποχή έλεγχε ο Δημοκρατικός Στρατός.

Το παλιό ανάκτορο στην Βουδαπέστη που διαμορφώθηκε έτσι ώστε να φιλοξενήσει τα παιδιά που σώθηκαν φέρνοντάς τα από την Ελλάδα, η σκηνή της συνάντησης με τον Νίκο Ζαχαριάδη, σίγουρα  είναι γεγονότα που συνέβησαν, αλλά ο συγγραφέας τα παρουσιάζει σαν να ήταν ο ίδιος μπροστά. Και ,βέβαια, οι περιγραφές δεν είναι αυθαίρετες. Βασίζονται σε ιστορικές πηγές τις οποίες παραθέτει.

΄΄Είχα πάει στην Κύπρο΄΄σκέφτεται ο δημοσιογράφος στο τέλος του βιβλίου,΄΄αναζητώντας τις  ρίζες μου, επ΄ευκαιρία της κηδείας ενός ανθρώπου που ταύτιζα με την Ιστορία του νησιού. Είχα συναντήσει ανθρώπους που τον λάτρευαν ή τον μισούσαν.  Που τον θεωρούσαν υπεύθυνο για όσα είχαν γίνει ή δεν είχαν γίνει, ενώ θα έπρεπε να είχαν γίνει. Γνωρίζω πια ότι για να γίνει αποδεκτή η αλήθεια χρειάζεται χρόνος, ώστε να καταλαγιάσουν τα πάθη. Οι άνθρωποι δεν βλέπουν τα πράγματα όπως είναι, αλλά όπως θέλουν να είναι΄΄.

Καί βέβαια, σε μιά εποχή που στην εκδοτική επικαιρότητα επικρατεί η ρηχή αισθηματολογία, η ύπαρξη και μόνο του ΄΄Ταξιδιού΄΄ αποτελεί γεγονός.