Ο Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.
«ΖΕΥΓΑΡΙΑ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» της ΛΕΝΑΣ ΔΙΒΑΝΗ εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ
Η Λένα Διβάνη έχει δύο ιδιότητες. Από τη μία είναι καθηγήτρια της Ιστορίας Εξωτερικής Πολιτικής στη Νομική Σχολή Αθηνών και από την άλλη είναι λογοτέχνης. Με την ιδιότητα της καθηγήτριας έχει γράψει πέντε ιστορικές μελέτες και πολλά άρθρα για τη σύγχρονη Ελλάδα και τη σχέση της με τις Μεγάλες Δυνάμεις αλλά και τους βαλκανικούς της γείτονες, για τις μειονότητες και τον εθνικισμό στη ΝΑ Ευρώπη. Με την ιδιότητα του λογοτέχνη έχει δημοσιεύσει δέκα μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων, που έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν διασκευαστεί για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο.
Στο καινούργιο της βιβλίο, τα «Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας», συνδυάζει και τις δύο ιδιότητές της. Όπως λέει η ίδια: «Από τότε σχετικοποιήθηκαν οριστικά για μένα τα λεγόμενα «ντοκουμέντα», το αρχειακό υλικό, τα πάντα. Διασταύρωνα πια όλο αμφιβολίες. Κυρίως, όμως, κατάλαβα ότι η αθέατη προσωπική ζωή των πρωταγωνιστών της ιστορίας παίζει ένα τεράστιο ρόλο στις αποφάσεις, στις κινήσεις τους. Άνθρωποι είναι κι αυτοί σαν κι εμάς. Πώς θα κατανοήσουμε τις αποφάσεις ενός δημοσίου προσώπου, χωρίς να γνωρίζουμε, έστω και στοιχειωδώς, τα κίνητρά του, τα τραύματά του, τις ανομολόγητες ανάγκες του; Πώς να καταλάβεις τη στάση του Μεταξά αν δε διαβάσεις το ημερολόγιό του, όπου συνεχώς θρηνεί ότι είναι κοντός; Πώς να ερμηνεύσεις τη στάση του Ανδρέα Παπανδρέου απέναντι στην Ένωση Κέντρου αν δεν ξέρεις την άβυσσο που τον χώριζε από τον πατέρα του; Η «μικρή» ιστορία τους, η προσωπική, έχει αναμφισβήτητα επηρεάσει τη μεγάλη, αυτή με το «Ι» κεφαλαίο, αυτή που υφιστάμεθα όλοι εμείς…
Διάλεξα τα ζευγάρια που μού κίνησαν την περιέργεια, τα πιο επιδραστικά, τα πιο έντονα. Μία μόνο προϋπόθεση έβαλα στον εαυτό μου: Αφού σταματάω περίπου στη δεκαετία του ΄60 για ευνόητους λόγους, οι άντρες θα είναι αναποδράστως οι μοναδικοί πρωταγωνιστές. Θα διάλεγα όμως άντρες των οποίων οι γυναίκες ήταν επίσης ενδιαφέροντα, δρώντα, φλεγόμενα, σημαντικά πρόσωπα, όχι οι βαρετές κυρίες των κυρίων. Επί τρία χρόνια που ερευνούσα και έγραφα αυτό το βιβλίο, βούτηξα με το κεφάλι στις ζωές τους και κυριολεκτικά τους αγάπησα προσπαθώντας να δω μέσα από τα μάτια τους. Δεν ήθελα, βλέπετε, απλώς να ψαχουλέψω τα συρτάρια τους, ήθελα να βιώσω αυτό που έζησαν, να καταλάβω, να «εξανθρωπίσω» τις χάρτινες φιγούρες των πρωτοσέλιδων. Άρχισα να γράφω προσπαθώντας να είμαι πολύ ιστορικός-ευχαριστώντας βέβαια συνεχώς τον μεγαλοδύναμο που είμαι ακόμα πιο πολύ συγγραφέας. Γι΄αυτό πήρα και την απόφαση να μην παραθέσω τη βιβλιογραφία που προσθέτει συμβολικά επιστημονικό κύρος στα γραφόμενά μου, ούτε να τεκμηριώσω με υποσημειώσεις. Ας μη γελιόμαστε: αυτό που προσπάθησα να διερευνήσω δεν τεκμηριώνεται. Απλώς θα βάλω τη μουσική για να χορέψει η ιστορία με την λογοτεχνία, ελπίζοντας να το απολαύσετε».
Και αυτό ακριβώς έκανε. Έβαλε την μουσική για να χορέψει η ιστορία με τη λογοτεχνία. Έχοντας, βέβαια, την ιστορική γνώση που χρειάζεται για να επιχειρήσεις ένα τέτοιο εγχείρημα.
Τα ζευγάρια που διάλεξε η Λένα Διβάνη τα γνωρίζουμε όλοι. Από την ιστορία και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Είτε με τον έναν είτε με τον άλλο τρόπο, έπαιξαν διαδραστικό ρόλο στην ιστορία της Ελλάδας. Από την Μαντώ Μαυρογένους και τον Δημήτριο Υψηλάντη μέχρι τον Νίκο Μπελογιάννη και την Έλλη Παππά η απόσταση μοιάζει μεγάλη, αλλά δεν είναι. Ο Γεώργιος Παπανδρέου και η Κυβέλη-με την υποσημείωση «Δυό ηθοποιοί στο ίδιο σπίτι»-, ο Παύλος και η Φρειδερίκη – η βασίλισσα που έγινε βασιλιάς -, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Έλενα Σκυλίτση, ο Ίων Δραγούμης και η Πηνελόπη Δέλτα-και από δίπλα η Μαρίκα Κοτοπούλη-, ο Χαρίλαος και η Σοφία Τρικούπη, ο Όθωνας και η Αμαλία ζωντανεύουν μέσα από τη σχέση του «ζευγαριού», μαζί με την εποχή τους που παίζει καθοριστικό ρόλο. Η συγγραφέας επιστρατεύει την ιστορικό και το αποτέλεσμα είναι πλήρες.
«Πόσο επηρεάζει άραγε η προσωπική ζωή των πρωταγωνιστών της ιστορίας την πολιτική δράση τους αλλά και αντιστρόφως, πόσο επηρεάζει η δημόσια έκθεση τα του οίκου τους; «αναρωτιέται η συγγραφέας. «Γιατί είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τις αποφάσεις ενός δημόσιου προσώπου χωρίς να γνωρίζουμε τις ανομολόγητες ανάγκες του, τα τραύματά του. Αν δεν ξέρεις τι σήμαινε για την Έλλη Παππά ο Μπελογιάννης, πώς να δικαιολογήσεις την απόφασή της να γεννήσει το παιδί του, αν και παντρεμένη με άλλον, φυλακισμένη και μελλοθάνατη; Πώς να ερμηνεύσεις τη διαλυτική στάση του Ανδρέα Παπανδρέου απέναντι στην Ένωση Κέντρου αν δεν ξέρεις την άβυσσο που τον χώριζε από τον πατέρα του; Και ο Παύλος γιατί άραγε άφησε τη Φρειδερίκη να γίνει από βασίλισσα βασιλιάς;
Διάλεξα να μιλήσω για ζευγάρια γιατί στον έρωτα και στη συμβίωση είμαστε όλοι έκθετοι και γυμνοί, ολόκληροι. Πώς να μαντέψω τη δυναμική ενός ζευγαριού, πώς να συνοψίσω το φώς και το σκοτάδι του; Η αμφιβολία όμως δε με σταμάτησε, απλώς έθρεψε τη γοητεία της έρευνας. Βούτηξα με το κεφάλι στις ζωές τους και κυριολεκτικά τους αγάπησα προσπαθώντας να δώ μέσα από τα μάτια τους. Δεν ήθελα απλώς να ψαχουλέψω τα συρτάρια τους, ήθελα να καταλάβω τους περιορισμούς που η κοινωνία τους επέβαλλε τότε, να δώσω σάρκα και οστά στις χάρτινες φιγούρες των πρωτοσέλιδων».
Παρ΄όλο που έχω καλή σχέση με την Ιστορία, από το βιβλίο της Λένας Διβάνη έμαθα αρκετά πράγματα που αγνοούσα σχετικά με τους πρωταγωνιστές. Κάποιες ουσιαστικές λεπτομέρειες, βλέπετε, δεν τις καταγράφει η επίσημη ιστορία. Ας πούμε, για πρώτη φορά διάβασα για την Μαρίκα Κοτοπούλη και τη θέση της στην πασίγνωστη πια, ιστορία του Ίωνα Δραγούμη και της Πηνελόπης Δέλτα. Όλα όσα γνωρίζουμε γι΄αυτήν, προέρχονται από την πένα της. Που, όσο συμπαθής και να μας είναι, η αλήθεια είναι ότι προσπάθησε να εκμηδενίσει την ερωτική ιστορία του Δραγούμη με την Κοτοπούλη. Το γεγονός ότι και ο Μπελογιάννης και η Παππά ήταν παντρεμένοι όταν συναντήθηκαν, επίσης το αγνοούσα. Αυτό καθαυτό μπορεί να ακούγεται κουτσομπολίστικο από μόνο του, αλλά πως αλλοιώς μπορείς να πλησιάσεις μιά προσωπική ιστορία αν δεν έχεις στη διάθεσή σου όλα τα στοιχεία που την αποτελούν; Το γεγονός ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου, ουσιαστικά, διέγραψε μέσα του τον γάμο του με την Σοφία Μινέικο και κατ΄επέκταση τον γιό του Ανδρέα Παπανδρέου, εξηγεί πολλά για την κακή σχέση των δύο τους. Για την Κυβέλη, το αντίπαλον δέος της Μαρίκας Κοτοπούλη, ουσιαστικά, ελάχιστα έχουν γραφτεί. Οσο για την ξεχασμένη στις μέρες μας Μαντώ Μαυρογένους , la bella Greca-την ωραία Ελληνίδα, όπως την αποκαλούσαν στην Τεργέστη, επίσης ελάχιστα γνωρίζουμε. Μια γυναίκα που ,όχι μόνο πρωτοστάτησε στην Ελληνική επανάσταση διαθέτοντας ότι είχε και δεν είχε για την απελευθέρωση της πατρίδας της, αλλά, εν συνεχεία, αγνοώντας τον κοινωνικό της περίγυρο για να ζήσει τον μεγάλο της έρωτα με τον Δημήτριο Υψηλάντη.
Το βιβλίο της Λένας Διβάνη «Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας», ακροβατεί με επιτυχία ανάμεσα στην ιστορία και την λογοτεχνία. Η συγγραφέας του, καταφέρνει με επιτυχία να ισορροπήσει αυτά τα δύο στοιχεία, γράφοντας ένα βιβλίο που διαβάζεται εύκολα και με ενδιαφέρον. Σε καμιά περίπτωση δεν χρησιμοποιεί εύκολους τρόπους για να τραβήξει την προσοχή του αναγνώστη. Δεν κάνει αγιογραφίες τους. Χρησιμοποιεί διακριτικά την ιδιωτική και την δημόσια εικόνα τους. Καί, βέβαια, αν και δεν παραθέτει βιβλιογραφία, καταλαβαίνεις πόσο ψάξιμο στις πηγές χρειάζεται για να καταφέρεις να γράψεις ένα βιβλίο σαν κι αυτό. Που, διαβάζεται εύκολα χωρίς να είναι απλοϊκό. Γιατί, η αλήθεια είναι, ότι κυκλοφορούν πολλές ιστορικές βιογραφίες που πιο πολύ μοιάζουν με νερόβραστα ερωτικά ρομάντζα, ιδίως στην περίπτωση του Ίωνα Δραγούμη και της Πηνελόπης Δέλτα. Τις πιο πολλές φορές η αλήθεια είναι σκληρή, όσο κι αν δεν μας αρέσει. Και κανείς από τους πρωταγωνιστές της δεν ήταν μόνο η δημόσια εικόνα του.
Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr