Από την Επίδαυρο στην Κύπρο – μέσω Λέρου, του Μάνου Στεφανίδη

Προχθές, Πέμπτη, είχα δύο πολύ ιδιαίτερες εμπειρίες. Πρώτα πήγα στο σπίτι – ατελιέ – μουσείο – ερημητήριο του παλιού μου φίλου Βασίλη Καββαθά στην Παλαιά Επίδαυρο και είδα ξανά την εκπληκτική συλλογή που διαθέτει από αφίσες όλων των παραστάσεων στο αρχαίο θέατρο, από το 1954 ακόμη. Όπως λέει ο ίδιος πρέπει μαζί με τον κώστα γεωργουσόπουλο να είναι οι μόνοι άνθρωποι στον κόσμο που έχουν δει κάθε παράσταση του φεστιβάλ αρχαίου δράματος.

Όπως επίσης ξεφύλλισα και τις άπειρες φωτογραφίες που τράβηξε ο ίδιος κατά τις δημοσιογραφικές του εξορμήσεις σε μία καριέρα μισού αιώνα. Από τον Αμίν Νταντά ως τη Μαρία Κάλλας και από τη Μπιάφρα ως την Αιθιοπία.

Δημοσιεύω λοιπόν εδώ μια συνταρακτική φωτογραφία – ντοκουμέντο από το ψυχιατρείο της Λέρου – ευτυχώς έχει κλείσει πια – που τραβήχτηκε μέσα στη χούντα, τη δεκαετία του 70. Το κοριτσάκι είναι δεμένο στο κρεβάτι του ανάμεσα σε άλλα παιδιά και κρατάει την κούκλα του στο χέρι. Η έκφραση του είναι παιδική, αθώα, σχεδόν ευτυχισμένη μέσα στην τόση του δυστυχία. Ακόμη και τώρα που το ξανακοιτάω και γράφω αυτές τις λέξεις, δεν μπορώ να συγκρατήσω τα δάκρυά μου για την σκληρότητα και την τόση απάνθρωπιά στο όνομα μιας ψυχιατρικής που επιτέλους σήμερα καταδικάζεται από όλους. Ούτε χρειάζεται κανείς να έχει διαβάσει την “Ιστορία της Τρέλας” του Φουκώ ούτε καν τα σοφά, εκλαϊκευτικά άρθρα του κορυφαίου ψυχίατρου μας Νικηφόρου Αγγελόπουλου σχετικά με την σχέση της ψυχικής νόσου και της καταστολής, για να αισθανθεί τρόμο για όσα συμβαίνουν ακόμη και σήμερα στα διάφορα ψυχιατρεία της πατρίδας μας αλλά και του κόσμου. Η ίδια η φωτογραφία, ακόμη και σήμερα, 50 χρόνια μετά, δημιουργεί αμείλικτα ερωτήματα: Άραγε μπορεί να δημοσιευθεί ή όχι; Παραβιάζει ή όχι ευαίσθητα, προσωπικά δεδομένα; Είναι έργο τέχνης ή απλά μόνο “σκανδαλοθηρικό” προϊόν; Θυμάμαι ανάλογες δουλειές των Γιώργου Δεπόλλα και Γιώργου Κατσάγγελου όπως και την πρόσφατη ιστορία της αντιγραφής των φωτογραφιών του τελευταίου από γνωστό ζωγράφο και την έκθεση τους στο ΚΠΣΙΝ και την Εθνική Βιβλιοθήκη.

Στη συνέχεια με το Βασίλη παρακολουθήσαμε στην Επίδαυρο τη εντυπωσιακή, γενική πρόβα των Δαναΐδων και ευχαριστώ θερμά το Θέατρο Τέχνης και τον Θέμο Χαραμή για την ευγενική πρόσκληση. Πρόκειται για μία πολύ αξιολόγη παράσταση δουλεμένη εξαντλητικά, με ευρήματα αμιγώς δραματουργικά – π.χ την δημιουργία δύο πρωταγωνιστικών ρόλων από τον χορό – και όχι ταχυδακτυλουργίες. Η σκηνοθέτις Μαριάνα Κάλμπαρη με την θεατρολόγο συνεργάτιδα της αξιοποίησαν σωστά την πολυκαιρισμένη μετάφραση του Ιωάννη Γρυπάρη, εμπλούτισαν το σωζόμενο έργο του Αισχύλου με συμβατά προς το θέμα του αρχαία κείμενα – π.χ τον Ύμνο στην Αφροδίτη – και γέμισαν την ορχήστρα με 50 (πενήντα!) Δαναΐδες τις οποίες κίνησαν και όρχησαν αρμονικά δημιουργώντας ένα είδος ορατορίου – συνδέσμου ανάμεσα στο αρχαίο δράμα και την όπερα. Με την Μαρίνα Σάττι και την ομάδα της να κερδίζουν το στοίχημα. Υπήρξε βέβαια και η, αχρείαστη, μοντερνιά της παλαιάς μαθήτριας του Κουν, Λυδίας Κονιόρδου σε αντρικό ρόλο ( αλλά και την λάθος διδασκαλία του Άκη Σακελλαρίου ως Δαναού. Αντίθετα, το δίδυμο Παπαληγούρα – Μιχαλοπούλου ήταν έξοχο και καλός ο κτηνώδης, μισογύνης Τσορτέκης – που έχει αφομοιώσει ως το μη περαιτέρω το μάθημα του Γιάννη Οικονομίδη. Όπως επίσης και η χορεύτρια που υποδυόταν την κυνηγημένη από την Ήρα, δαμάλα Ιώ. Τελειώνοντας υπογραμμίζω πως το συγκεκριμένο έργο είναι δύσκολο να παρασταθεί σήμερα επειδή αποτελεί το ελλιπές πρώτο μιας χαμένης τριλογίας και για αυτό ευφυώς η σκηνοθέτις έδωσε συνοπτικά όλη την υπόθεση εν είδει θεατρικού αναλογίου ώστε ο θεατής να μην έχει απορίες.