Τη μνήμη της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας τιμά στις 4 Δεκεμβρίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία. Η Αγία Βαρβάρα έζησε περί του 3ου αιώνα μ.Χ. και ο πατέρας της Διόσκορος ήταν από τους πιο πλούσιους ειδωλολάτρες της Ηλιουπόλεως. Μοναχοκόρη η Βαρβάρα, διακρινόταν για την ομορφιά του σώματός της, την ευφυΐα και σωφροσύνη της.
Η ζωή της μέσα στο ειδωλολατρικό περιβάλλον της πατρικής οικίας ήταν λιτή, απόμακρη, ευσεβής και σεμνή. Εν αγνοία του πατέα της προσευχόταν αδιαλλείπτως. Όμως το γεγονός αυτό, δεν έμεινε για πολύ καιρό μυστικό. Ο Διόσκορος έμαθε ότι η κόρη του είναι χριστιανή και εκνευρισμένος διέταξε τον αυστηρό περιορισμό της. Αλλά η Βαρβάρα κατόρθωσε και δραπέτευσε. Ο πατέρας της τότε εξαπέλυσε άγριο κυνηγητό μέσα στις σπηλιές και τα δάση, όπου κρυβόταν η κόρη του. Τελικά, κατόρθωσε και τη συνέλαβε.
Ο πωρωμένος ειδωλολάτρης πατέρας, παρέδωσε την κόρη του στον ηγεμόνα Μαρκιανό. Αυτός, αφού στην αρχή δεν κατόρθωσε με δελεαστικούς τρόπους να μεταβάλει την πίστη της, διέταξε και τη μαστίγωσαν ανελέητα. Κατόπιν τη φυλάκισε, όπου εκεί σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση ο Θεός θεράπευσε τις πληγές της Βαρβάρας και ενίσχυσε το θάρρος της. Τότε ο ηγεμόνας θέλησε να τη διαπομπεύσει δημόσια γυμνή. Αλλά ενώ έβγαζαν τα ρούχα της, άλλα ωραιότερα εμφανίζονταν στο σώμα της.
Ο ηγεμόνας βλέποντας το θαύμα, διέταξε να αποκεφαλισθεί. Χωρίς καθυστέρηση, ο ίδιος ο κακούργος πατέρας της, ανέλαβε και την αποκεφάλισε. Την στιγμή όμως που είχε αποτελειώσει το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη.
Η Αγία Βαρβάρα ανακηρύχθηκε ως προστάτις Αγία του πυροβολικού (1828 μ.Χ.) και των ορυχείων.
Τα σύμβολα της Αγίας Βαρβάρας:
Τα σύμβολα της Αγίας στην εικονογραφία Ανατολής και Δύσεως είναι ο Σταυρός, το Ποτήριο, ο Πύργος, το λουτρό με τις τρεις θυρίδες, ο φοίνικας, το κανόνι, το ξίφος, ο κεραυνός, το στέμμα, η δάφνη, ο κρίνος
Η Αγία Βαρβάρα προστάτιδα και θαυματουργή
Οι Χριστιανοί ανά τον κόσμο εμπνεύστηκαν από την ζωή και το μαρτύριο της Αγίας Βαρβάρας και κατέφυγαν στα θαύματά της. Την θεωρούν προστάτιδα του πυροβολικού σώματος του Στρατού όλοι οι χριστιανοί και ιδιαιτέρως στην Ελλάδα όπου η εορτή της καθιερώθηκε ως επίσημη εορτή του συγκεκριμένου στρατιωτικού σώματος. Το έθιμο αυτό εισήλθε στην χώρα μας από την Δύση όπου θεωρήθηκε ότι οι τιμωρητικοί κεραυνοί που έκαψαν τον πατέρα της συμβολίζουν τα πυρά του πυροβολικού. Για πρώτη φορά το «Ελληνικό τάγμα πυροβολιστών» (ονομασία της παλαιάς εποχής) γιόρτασε την Αγία Βαρβάρα στις 4 Δεκεμβρίου 1829
Παλαιότερα επίσης «Αγία Βαρβάρα» ονόμαζαν οι ναυτικοί τις πυριτιδαποθήκες και τους χώρους πυρομαχικών των πολεμικών πλοίων και έτσι θεωρείται προστάτης των πυριτιδοποιών.
Κατά τα νεότερα χρόνια θεωρήθηκε προστάτις της Ελλάδος λόγω των γνωστών γεγονότων που προκάλεσαν οι αντάρτες στην μνήμη της Αγίας στις 4 Δεκεμβρίου 1944 στου Μακρυγιάννη στην Αθήνα.
Η Αγία επίσης συνδέθηκε με την θεραπεία λοιμωδών νοσημάτων και περισσότερο της ευλογιάς και θεωρείται ως προστάτης όσων υποφέρουν από τέτοια νοσήματα αλλά και των Νοσοκομείων που περιθάλπουν τέτοιους ασθενείς. Στην παλιά αθηναϊκή εικόνα της Αγίας Βαρβάρας στον Ι.Ν. Αγίας Τριάδος Κεραμεικού απεικονίζεται η Αγία Βαρβάρα ένθρονη έχοντας ως υποπόδιό της την ασθένεια της ευλογιάς με μορφή άσχημης γυναίκας.
Επίσης θεωρείται ότι θεραπεύει τις γαστρικές, ρευματικές και δερματικές παθήσεις.
Ακόμα η Αγία θεωρείται προστάτις των πυροσβεστών, των μεταλλορύχων, των αρχιτεκτόνων, των βιβλιοθηκαρίων, των λατόμων, των οικοδόμων, των στρατιωτικών μηχανικών, των μαθηματικών, των ναυτεργατών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τιμάται ως προστάτις των παρθένων, των ετοιμοθανάτων και όσων εργάζονται με κίνδυνο αιφνιδίου και βιαίου θανάτου. Υπάρχει ακόμη μοναστηριακή παράδοση που επιβάλλει να γίνεται προσευχή με κομποσχοίνι στην Αγία Βαρβάρα για την αποτροπή αιφνιδίου θανάτου.
Η Αγία Βαρβάρα είναι πολιούχος της Δράμας, της Αργυρούπολης και του Ρεθύμνου.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών μιλώντας στους δημοσιογράφους εξέφρασε το θαυμασμό του για τους ανθρώπους που υπομονετικά περίμεναν να προσκυνήσουν το σκήνωμα της Αγίας λέγοντας: «Θαυμάζω το μεγαλείο και τον ψυχισμό αυτού του λαού. Θαυμασμός απεριόριστος και μεγαλείο το να περιμένουν αυτοί οι άνθρωποι 6 και 7 ολόκληρες ώρες, για να έρθουν και να εναποθέσουν τον ασπασμό στο τίμιο λείψανο της Αγίας Βαρβάρας».