Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, από τότε δηλαδή που η Ευρωπαϊκή Ένωση αριθμούσε μόλις 12 μέλη, θυμάμαι να κουβεντιάζουμε για το περίφημο “δημοκρατικό έλλειμμα” της Ευρώπης. Ένα θεωρητικό ζήτημα για το πόση ιπποδύναμη πρέπει να συνεισφέρει το κάθε κράτος μέλος στην ατμομηχανή της Ένωσης και τι ποσοστό από το παραγόμενο έργο έχει δικαίωμα να απολαμβάνει.
Στο μεταξύ, και με την πρεμούρα της οικονομικής ενοποίησης πάντα παρούσα, άλλα ελλείμματα άρχισαν να σηκώνουν το κακομούτσουνο κεφάλι τους. Πέρασαν έτσι, δεκαετίες…
Σήμερα, αυτή την ώρα που μιλάμε, κανείς δεν ασχολείται πια με τα θεωρητικά ζητήματα του παρελθόντος. Δεν το επιτρέπουν οι συνθήκες. Το έλλειμμα που μας απασχολεί είναι ένα και έχει να κάνει, κυριολεκτικά, με τη ζωή μας. Είναι το έλλειμμα στον τομέα της Υγείας.
Αυτή η πανδημία ήρθε με αποδείξεις. Αποδείξεις δύο ειδών:
Ότι μια παγκόσμια κρίση δεν αντιμετωπίζεται με μέτρα εθνικού χαρακτήρα. Μια Ευρώπη χωρίς πραγματικές αρμοδιότητες δεν έχει τα εργαλεία για να παρέμβει με ουσιαστικό τρόπο στην ανάσχεση μιας, τόσο τρομακτικής απειλής.
Ότι οι έμμεσες δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τροποποίηση των κανονισμών στα διαρθρωτικά ταμεία, ανακατεύθυνση κονδυλίων, επέκταση του πεδίου εφαρμογής για το Ταμείο Αλληλεγγύης, παραινέσεις προς τις τράπεζες για παροχή ρευστότητας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, χαλάρωση των κανόνων για το έλλειμα των προϋπολογισμών ορισμένων από τα κράτη μέλη) αφορούν την αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών συνεπειών της κρίσης. Όχι την ίδια την κρίση.
Βλέπετε το λάθος στην εικόνα; Συναρμολόγησαν, με φρενήρη ενθουσιασμό, μια ενιαία αγορά, ελπίζοντας ότι θα διευκολυνθεί η διακίνηση προϊόντων, υπηρεσιών, εργαζομένων, καταναλωτών· και τα καταφέρανε θαυμάσια! Δεν υπολογίσανε όμως ότι η παγκοσμιοποίηση που ευαγγελίστηκαν ως ενθουσιώδεις θιασώτες, θα κάνει το ίδιο και για τις ασθένειες.
Και το έκαναν, χωρίς καμία μέριμνα, ώστε να θωρακίσουν το δημόσιο σύστημα υγείας. Ή να δημιουργήσουν τουλάχιστον ένα κοινό, έκτακτο αποθεματικό φαρμακευτικών ουσιών και μέσων προστασίας. Για την ακρίβεια, κάνανε ακριβώς το αντίθετο! Εκχωρήσανε την παραγωγή δραστικών ουσιών του φαρμακευτικού τομέα στην Κίνα και την Ινδία. Τα στοιχεία λένε ότι το 80% των δραστικών ουσιών και το 40% των ολοκληρωμένων φαρμακευτικών σκευασμάτων προέρχονται από αυτές τις δύο χώρες. Όσο για τα εμβόλια; Το 60% όλων των εμβολίων του πλανήτη παράγονται στην Ινδία. Και μόνον.
Κι έτσι μπήκαμε απροετοίμαστοι στην κρίση. Χωρίς κοινές αποφάσεις για τα μέτρα πολιτικής προστασίας, το κλείσιμο των σχολείων, τον περιορισμό των μετακινήσεων, την αξιοποίηση των ιδιωτικών κλινικών, την εγχώρια έκτακτη παραγωγή φαρμάκων· από όσες φαρμακοβιομηχανίες έχουν απομείνει στη γηραιά ήπειρο.
Μας έβαλαν στην κρίση, έχοντας διαπαιδαγωγήσει την κοινή γνώμη ότι “τα μισά δημόσια νοσοκομεία είναι φορείς ασθενειών και πρέπει να κλείσουν… τι λες; να γκρεμιστούν – ναι να γκρεμιστούν!” (νυν βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και διευθυντής ειδησεογραφικού ομίλου σε χαλαρή κουβεντούλα στο ραδιόφωνο, τις καλές εποχές προ κορονοϊού – αλλά όχι και τόσο παλιά…)
Μας έβαλαν στην κρίση περιφρονώντας την τεράστια αυτή κατάκτηση του ανθρώπινου πολιτισμού – πέρα από πολιτικές νόρμες και ιδεολογικές εμμονές – που λέγεται “δημόσιο σύστημα υγείας”.
Μας έβαλαν στην κρίση προσκυνώντας – διαλέγω πολύ προσεκτικά τα λόγια μου – τη θέσφατη ρήση του νεοφιλελευθερισμού, ότι “η κοινωνία ορίζεται από την εξυπηρέτηση των ατομικών συμφερόντων”. Και πως το κράτος πρόνοιας, οι δημόσιες επενδύσεις, η προστασία της εργασίας, η μέριμνα για τους αδύναμους, είναι παρωχημένες έννοιες που “θα ρυθμίσει η Αγορά, καθώς θα αυτορυθμίζεται” αενάως και στο διηνεκές.
Μας έβαλαν στην κρίση, με αμοραλιστική ανοχή στην παιδική δουλεία, τη βάρβαρη εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού, την απαξίωση του δικαιώματος στην αξιοπρεπή εργασία.
Μας έβαλαν στην κρίση, παγκοσμιοποιημένους και ανέτοιμους. Έτοιμους πάντως για να το γυρίσουμε γρήγορα στο δόγμα του “c’est chacun pour soi”. Την ύστατη κραυγή του καπετάνιου όταν το πλοίο βυθίζεται: ο καθένας για την πάρτη του.
Κι αυτό είναι αρρώστια. Ψυχική αρρώστια για τον καθένα μας. Ανίατη αρρώστια για τον καπιταλισμό. Τόσο φανερή πια, που άνθρωποι σοβαροί, από το απέναντι ιδεολογικό φάσμα, αναρωτιούνται δημόσια, για το πώς άραγε θα επανεκκινήσουμε την ευρωπαϊκή οικονομία, μετά το τέλος αυτής της λαίλαπας.
Εμείς αναρωτιόμαστε και για κάτι παραπάνω. Πέρα από την εκχώρηση περισσότερων εξουσιών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να συντονίζει αποτελεσματικά την αντίδραση της ΕΕ στην επόμενη πανδημία, πέρα από τη διεύρυνση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, για να χρηματοδοτηθούν έγκαιρα τα εθνικά συστήματα υγείας, πέρα δηλαδή από την αντιμετώπιση της ασθένειας, αναρωτιόμαστε αν θα ασχοληθούμε κάποτε και με τον ασθενή.
Αν θα σκεφτούμε σοβαρά, πόσο άραγε αξίζει η πρόσβαση σε φτηνότερα καταναλωτικά προϊόντα, που λίγα κάνουν για την πραγματική αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μας, με τίμημα τον αφανισμό της παραγωγής για οτιδήποτε απαιτεί εργατικά χέρια και προϋποθέτει μισθούς και συντάξεις, στην Ευρώπη.
Η περίφημη “ανασυγκρότηση του παραγωγικού μοντέλου” που ζητάει επίμονα η Αριστερά, αυτή που ξεκινήσαμε μέσα στην οικονομική κρίση και τα μνημόνια, δεν είναι πια (αν ήταν ποτέ) μόνο ελληνικό ζήτημα.
Είναι ευρωπαϊκή ανάγκη.
Όχι. Είναι παγκόσμια ανάγκη.
Υ.Γ. Και είναι μόνο η αρχή. Γιατί, το τελευταίο στάδιο του Καπιταλισμού δεν είναι η παγκοσμιοποίηση. Είναι ο Ιμπεριαλισμός.
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr